مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی وضعیت فقر و ویژگی‌های فقرا در دهه ۱۳۹۰ پرداخته و خاطرنشان کرده است که نداشتن شغل دارای بیمه، عدم برخورداری از سواد، سال‌های تحصیل پایین‌تر، داشتن کودک و مستأجر بودن از عوامل توضیح دهنده فقر در کشور بوده‌اند.
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ این گزارش با بیان اینکه در دهه ۱۳۹۰ فقر در ایران “افزایش” و “تعمیق” یافته، می‌افزاید: خط فقر متوسط کشـوری درسال ۱۴۰۰ به طور سرانه یک میلیون و ۶۸۰ هزارتومان برای هر فرد بوده یعنی درصد جمعیت زیر خط فقر مطلق درکشور در سال ۱۴۰۰ برابر ۳۰.۴ درصد بوده است.
به طور کلی نرخ فقر از سال ۱۳۸۵ روند فزاینده‌ای داشته و از سال ۱۳۹۷ به بعد به بالای سی درصد رسیده است. از سویی در این گزارش آمده است که شکاف فقر که فاصله فقرا تا خط فقر را اندازه گیری می‌کند، در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به بالاترین مقدار خود یعنی حدود ۲۷ درصد رسیده است.
بلایی که بر سر خوراک خانوارها آمد!
یکی از نتایج قابل تامل در این گزارش، اتفاقی است که برای خوراک خانوارها رخ داده به طوری که گزارشگران آن تصریح داشته‌اند که در دهه ۱۳۹۰ به طور همزمان سه اتفاق برای مصرف خوراکی خانوارها رخ داده است:
۱- افزایش سهم خوراک از کل هزینه خانوار ۲-کاهش کل خوراک خانوار یعنی کاهش کالری دریافتی ۳- کاهش کیفیت کالری دریافتی خانوار.
سهم مسکن ازکل هزینه‌های خانوار به عنوان دیگر کالای ضروری نیز با ۴ درصد افزایش در دهه مورد اشاره مواجه بوده است.
اشتغال دیگر فقرزدایی نمی‌‌آورد!
بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به بررسی عوامل فقرزا در سطح خانوار پرداخته و نوشته است: درسال‌های میانی دهه ۱۳۸۰ و ابتدایی دهه ۱۳۹۰ صرف برخورداری از شغل، تفاوت قابل توجهی در بین فقرا و غیر فقرا داشت؛ اما به مرور زمان با افزایش فقر و همچنین با افزایش اهمیت مشاغل تخصصی، درصد خانوارهای دارای سرپست شاغل بین فقرا و غیرفقرا تقریبا برابر و حدود ۶۰ درصد بوده است.
از طرفی درحالی درصد شاغلان و غیرشاغلان در بین فقرا و غیرفقرا برابر است که ۳۷ درصد از خانوارهای غیرفقیر دارای شاغل رسمی بوده که این شاخص برای خانوارهای فقیر حدود ۱۶.۵ درصد بوده است. توصیه سیاستی استخراج شده در این بخش، توانمندسازی و آموزش مهارت‌ها و همچنین پوشش بیمه فراگیر خواهد بود.
با سوادی احتمالا فقر را کاهش می‌دهد
این گزارش با بیان اینکه غیرفقرا به طورمتوسط سه سال بیشتر از فقرا تحصیل کرده‌اند، افزوده است: یک توصیه سیاستی در این بخش، ادامه سیاست‌های گسترش سوادآموزی ونهضت‌های ســوادآموزی و همچنین افزایش امکان تحصیل به خصوص درنواحی روستایی است.
مسن‌ها در روستاها فقیر تر از جوان‌ها
در این گزارش همچنین می‌خوانیم: به مرور زمان و با بدتر شدن وضعیت اقتصادی همه گروه‌های درآمدی، سالمندان و افراد با سن بالاتر که از درآمد ثابت برخوردار هستند، نسبت به جوانانی که احتمال یافتن شغل با درآمد ثابت را کمتر دارند، وضعیت بهتری پیدا کرده‌اند اما در مناطق روستایی به علت پوشش کمتر بیمه‌های تامین اجتماعی و همچنین نوع مشاغلی که نیازمند فعالیت بدنی است، با افزایش سن و از کار افتادگی؛ احتمال فقیر شدن بیشتر بوده است. افزایش پوشش بیمه روستاییان یکی از سیاست‌هایی است که میتواند فقر را کاهش دهد.
تاثیر بچه دار شدن و مستاجر بودن در فقر
مرکز پژوهش‌های مجلس در ادامه می‌گوید: خانوارهای شهری دارای کودک در بین فقرا در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۴ درصد بیشتر از خانوارهای دارای کودک غیر فقیر هستند؛ از سویی برخورداری از مسکن استیجاری هم یکی از مواردی است که رفاه خانوار را کاهش می‌دهد. نرخ برخورداری از مسکن استیجاری در بین فقرای شهری در حدود ۴ واحد درصد است. همچنین مستاجران به علت پرداخت هزینه‌های اجاره مجبور‌اند تا از سایر هزینه‌های خود و به طور خاص از خوراک بکاهند به طوری که کالری دریافتی مستاجران به طور میانگین همواره پایین تر از مالکان بوده است.
بدتر شدن رتبه ایران در تقسیم بندی درآمدی کشورها
یکی از نکات گزارش مورد اشاره، سقوط ایران به رده کشورهای با درآمد پایین تر از میانگین جهانی است اما این نکته آنجا حائز اهمیت است که بر اساس داده‌های این گزارش، ایران در سال‌های جنگ جزء کشورهای با درآمد بالاتر از متوسط جهانی بوده است
افزایش ۱۱ میلیون نفری فقرا در دهه ۱۳۹۰
بر اساس داده‌های این گزارش نرخ فقر در مناطق روستایی از سال ۱۳۹۳ به بعد همواره بالاتر از نرخ فقر در نقاط شهری بوده است. در سال ۱۴۰۰ نرخ فقر نقاط روستایی ۳۵.۶ درصد و نقاط شهری ۲۸.۸ درصد بوده است. همچنین در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۰ جمعیت فقرا حدود ۱۱ میلیون نفر افزایش پیدا کرده است.
فقیرها، فقیرتر هم شده‌اند!
این گزارش همچنین به ما می‌گوید علاوه بر نرخ فقر، شاخص شکاف فقر نیز یکی از شاخص‌هایی است که در بررسی وضعیت فقر مورد استفاده نویسندگان گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس قرار گرفته و بر اساس آن نشان داده شده که شاخص شکاف فقر (نشان دهنده میانگین فاصله درآمد هر فرد فقیر با خط فقر) از سال ۱۳۹۶ به بعد افزایش یافته در سال ۱۴۰۰ به بالاترین مقدار خود رسیده است؛ یعنی فقرا فقیرتر شده‌اند. از طرفی شکاف فقر را می‌توان برای غیر فقرا هم محاسبه کرد لذا این گزارش نشان می‌دهد که افراد بالای خط فقر هم به خط فقر نزدیک شده‌اند.