خوشحالم که بعد از اُفت و خیزهای زیاد ترجمه کتاب ” حرف – ه، تغییرات هژمونی” اثر ارزشمند پِری اندرسون را به‌پایان رساندم. نویسنده اثر نگاهی به مفهوم هژمونی و سیر و سلوک آن در طی زمان و دوره‌های مختلف تاریخ و ظرف مکان انداخته، تغییرات و کاربرد آن را مورد بررسی قرار داده، تا به قرن معاصر و وضعیت ایالات‌متحده آمریکا و جایگاه و شأن آن در دنیای امروز رسیده است. به باور من خواندن آن برای آن دسته از کنشگران سیاسی که همواره نیم‌نگاهی به تحولات بین‌المللی دارند بسیار سودمند خواهد بود، بویژه این که تحولات جاری دنیای امروز امر هژمونی و یا بعبارتی رهبری جهان امروز را به پرسشی جدی تبدیل کرده است.
مضمون هژمونی چیست، چه عرصه‌هایی را در بر می‌گیرد و فرق نیروی هژون با امپراطوری کدام است؟ آیا ایالات‌متحده همان آمریکای پس از جنگ است که طی کنفرانس برتون وودز در ژوئیه ۱۹۴۴ و تعیّن بخشیدن به ساختار و نظام اقتصادی جهان بر پایه سیستم آمریکایی اقتصاد آزاد و بر بنیاد اندیشه‌های هری دکستر وایت و جان مینارد کینز و با توجه به برتری نظامی، اقتصادی و سیاسی آن رهبری نظم جهانی به آن سپرده شد؟ آیا مفهوم رهبری و هژمونی و همان‌گونه که گرامشی بر آن تأکید داشته، همان چیزی است که آمریکا در طی چند دهه گذشته در عمل بنمایش گذاشته و یا خود تبدیل به خواهر دوقلوی هژمونی، یا همان امپراطوری، شده است؟
آیا این امپراطوری درحال زوال است، و اگر هست، مدعیان و آنان که جایگاه آن را به چالش کشیده‌اند، دارای آن ویژگی‌های جایگزین شدن را دارند؟ آیا روندهای جاری نوید دهنده جهانی با قطب‌های متعدد رهبری است، یا این‌که جهان کنونی در مسیر رجعت به شرایط پیشا وستفالی در اروپا است؟ جهانی با سیطره و ستیز قدرت‌های بزرگ؟ آیا چین و روسیه و بنوعی و بشکلی اتحادیه اروپا دارای ظرفیت و مقبولیت جا گرفتن در چنین جایگاهی هستند؟ جهان کنونی به کدام سو می‌رود؟
جهان کنونی تشنه همگرایی و همنوایی جهت تعدیل و از بین بردن گسست و فاصله‌های موجود در سمت و سوی عدالت و برابری و دموکراسی است، و هیچکدام از قدرت‌های نام برده اراده معطوف به پاسخ دادن به چنین نیازی را ندارند. شاید مطالعه این کتاب بتواند کمکی در سمت و سوی اندیشه جهت یافتن چنین پاسخی‌هايی باشد.
ترجمه کتاب برای من سفری طولانی بود که آمادگی و شاید شایستگی آن را نداشتم، به‌همین دلیل چند سال طول کشید. روزی که دوست عزیزی نسخه انگلیسی کتاب را برای من ارسال کرد و ترجمه آن را توصیه کرد، تنها چند ماه از انتشار آن گذشته بود، (۲۰۱۸). بازنشسته نشده بودم و تقریباً یک سال طول کشید که کتاب را به‌موازات دل‌مشغولی‌های حرفه‌ای و شغلی روزانه و کارهای دیگری که در دست داشتم، خواندم. موضوع کتاب برای من جالب و آموزنده بود.
از آثار پِری اندرسون چیز زیادی نخوانده بودم. آشنایی با شیوه نگارش و درک مفاهیمی که بکار می‌برد برای من دشوار بود. دانش من از موضوع و بویژه افکار و نوشته‌های گرامشی نازل بود – تنها تناقضات گرامشی، ترجمه آقای شاپور اعتماد و وارثان گرامشی، ترجمه خانم فروزان افشار را خوانده بودم- . به خودم “قبولاندم” که می‌توانم.
دیری نپائید که پی بردم ترجمه آثار پِری اندرسون و بویژه آن‌جا که به گرامشی و درک و دریافت او از مفهوم هژمونی برمی‌گردد، مصداق «گاو نر می‌خواهد و مرد کهن» است. من نه قدرت و توانمندی گاو نر را داشتم و نه کوله بار تجربه و دانش مرد کهن را، از هر دو پیش‌شرط تنها شمه‌ای اسمی بر خود داشتم.
خود را در مقابل کوبیدن چنین خرمن پُر و پیمانی همان بُز نحیف یافتم. رهایش کردم. سماجت و عذاب وجدان رهایم نمی‌کرد. ۲۰۲۱ در آستانه هفتاد سالگی که بازنشسته هم بودم، بار دیگر شروع کردم. در این فاصله ناگزیر شدم که بیشتر آثار ترجمه شده از گرامشی و نیز مقالاتی را که در باره او نگارش شده بودند، بخوانم.
در پایان فصل نُه کتاب مطلع شدم که کتاب در ایران ترجمه شده و بزودی منتشر خواهد شد. به منظور پرهیز از رقابت بیمورد با عزیزانی که در ایران زحمت می‌کشند، بار دیگر ترجمه را رها کردم.
تنها ده ماه پیش بود که به تشویق دوستی متقاعد شدم که کار را تمام کنم و ذهنم را از این عذاب جاری برهانم. حاصل این شده. سخت بود، در واقع کار من نبود. اما فشار رها کردن نیمه تمام هر کاری، برای من سخت‌تر از اتمام آن است. در ترجمه فصل‌های پایانی در موارد متعددی از دانش ذخیره شده موجود در گوگل استفاده کرده‌ام. هرگونه لغزش در ترجمه و اشتباه مفهومی صرفاً حاصل دانش کم من و مسئولیت آن به‌عهده من است.
وظیفه خود می‌دانم که صمیمانه از خانم فروزان افشار که سخاوتمندانه به من اجازه دادند که از ترجمه ایشان «وارثان گرامشی» در ترجمه فصل هشتم استفاده کنم، تشکر کنم. دوست عزیزی در طرح جلد کتاب که در واقع مشابه فارسی همان جلد نسخه انگلیسی است، و مثل همیشه و دیگر کارها به من کمک کردند. سپاسگزار علی عزیز هستم. ویراستاری متن را خودم انجام داده‌ام و طبیعی است که دو چشم مستعمل و یک دانش نصف و نیمه نمی‌توانند بهتر از این از پس چنین کاری برآیند.
هدف از ترجمه متن غیر انتفاعی و بازنشر اندیشه بوده و تنها جهت نشر در رسانه‌های اجتماعی در دنیای مجازی است. هرگونه نسخه‌برداری از متن ترجمه شده و باز نشر با اطلاع مترجم و بدون تغییر متن اصلی بلامانع است.
محمود شوشتری
اوت ۲۰۲۴
کتاب " حرف – ه، تغییرات: اثر پِری اندرسون :PDF واژه هژمونی (1)- 1
محمود شوشتری
اوت ۲۰۲۴