نرخ جذب بسیار ناچیز کودکان بازمانده از تحصیل در کنار آمار بالای ترک تحصیلی، سبب شده تا تعداد کودکانی که از آموزش محروم می‌شوند، رو به رشد باشد. تا جایی‌که آمار بازماندگان از تحصیل در سال آموزشی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ نسبت به سال تحصیلی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ به میزان ۱۷/۱۵ درصد افزایش یافت.
به گزارش تجارت‌نیوز، باوجود شعارهای همیشگی درباره عدالت آموزشی و پوشش کامل تحصیلی در کشور، روند ترک تحصیل و بازماندگی از آموزش همچنان صعودی است.روز گذشته، احمد محمودزاده معاون وزیر آموزش و پرورش گفت در مناطق آزاد، ۱۰ هزار بازمانده از تحصیل داریم. به گفته او بیشترین آمار بازماندگان از تحصیل نیز مربوط به چابهار و منطقه آزاد اروند است.
مرکز پژوهش‌های مجلس سال گذشته در گزارشی درباره تبعات خارج شدن کودکان از چرخه آموزش نوشت، ترک تحصیل و بازماندگی از تحصیل به دو وضعیتی گفته می‌شود که افراد لازم‌التعلیم بیرون از چرخه نظام آموزش و پرورش قرار می‌گیرند. در ادامه این گزارش آمده است که این موضوع آسیب‌های اجتماعی زیادی همچون بزهکاری، اعتیاد، سرقت و مواردی از این دست را رقم می‌زند. در نهایت هم حاکمیت باید ضمن تقبل هزینه فرصت از دست رفته، اعتبارات بسیاری را برای کاهش این آسیب‌ها و مدیریت آنها هزینه کند.
افزایش آمار بازماندگان از تحصیل در ایران
مرکز پژوهش‌های مجلس در آخرین گزارش خود در این مورد به بررسی آمار بازماندگان از تحصیل و کسانی که ترک تحصیل می‌کنند، پرداخت. در این گزارش آمده که آمار بازماندگان از تحصیل همسو با سیاستگذاری‌ها و در جهت کاهش و در نهایت به صفر رسیدن نیست، بلکه این نرخ در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نسبت به سال تحصیلی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ به میزان ۱۷/۱۵ درصد افزایش یافته است؛ این شیب صعودی در هفت سال تحصیلی رقم خورده است!
در ۵ سال فقط ۴ درصد از بازماندگان جذب شدند
بازوی پژوهشی مجلس در ادامه این گزارش نوشت که نرخ جذب بسیار ناچیز کودکان بازمانده از آموزش در کنار تعداد بالای ترک تحصیلی سالانه، سبب شده تا روند بازماندگانی از تحصیل در نظام آموزش و پرورش رو به رشد باشد.بررسی داده‌های این گزارش نشان می‌دهد که در سال‌های تحصیلی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ تا ۱۳۹۹-۱۳۹۸ بیش از چهار میلیون کودک از تحصیل بازماندند. از این میان فقط حدود چهار درصد از آنها بار دیگر به سیستم آموزشی کشور جذب شدند. به عبارتی ۹۶ درصد از کودکان بازمانده از تحصیل به چرخه آموزش بازنگشتند!
سیاستگذاری‌ها برای جذب بازماندگان شکست خورد
مرکز پژوهش‌های مجلس نوشت که علی‌رغم سیاستگذاری مکرر در قبل و بعد از انقلاب برای پوشش کامل آموزشی و جذب همه کودکان بازمانده از تحصیل، این اهداف تحقق نیافته است. در ادامه این گزارش آمده که ۹۱۱ هزار و ۲۷۲ نفر در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ از تحصیل بازماندند. همچنین ۲۷۹ هزار و ۱۹ نفر نیز در این بازه زمانی ترک تحصیل کردند.
بازوی پژوهشی مجلس نوشته است که سیاستگذاری برای پوشش تحصیلی و جذب کودکان بازمانده از آموزش از واقعیت‌ها و وضعیت موجود مسئله اثرپذیری نداشته است. به گونه‌ای که ادبیات سیاستی این حوزه همواره به ذکر عبارت‌های توصیه‌ای و کلی همچون آموزش اجباری، پوشش کامل تحصیلی و جذب افراد بازمانده از تحصیل اکتفا کرده است. در ادامه این گزارش آمده که سشستم آموزشی با وجود ادامه روند بازماندگی و ترک تحصیلی، رو به سوی قاعده‌گذاری عملیاتی و اجرایی برای حل مسئله نیاورده است.
هزینه فرصت آموزشی بالاست
عوامل مختلفی در بازماندگی و ترک تحصیل دانش‌آموزان موثر است. کارشناسان اما علت اصلی را اقتصادی می‌دانند. پیش‌تر علی‌اصغر سعیدی، جامعه‌شناس درباره عوامل بازماندگی از تحصیل گفته بود: «مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از عوامل بیرونی بازماندگی از تحصیل است. دلیل دیگر آن ریشه در نظام آموزشی دارد.»
او گفت: «برخی بر این باورند که فرزندان، نیروی کار خانواده هستند و فرستادن آنها به مدرسه به افزایش هزینه‌های خانواده و حتی کاهش درآمد آنها منجر می‌شود؛ به‌ویژه در مقطع پایین تحصیلی. چون بازده سرمایه‌گذاری پایین است. یعنی اگر فردی ۶ سال زمان بگذارد و مدرک ابتدایی بگیرد، انتظار درآمدی زیادی ندارد.»
این جامعه‌شناس توضیح داد: «در حال حاضر افرادی که دیپلم گرفته‌اند هم انتظار درآمدی زیادی ندارند؛ حتی فارغ‌التحصیلان مقطع لیسانس هم. به تعبیر اقتصادی هزینه فرصت یا آموزشی بالاست. یعنی تعداد سال‌های آموزشی نه‌تنها درآمدی ایجاد نمی‌کند، بلکه هزینه‌ها را هم افزایش می‌دهد. بنابراین زمانی‌که هزینه فرصت بالا می‌رود، خانواده‌ها تصمیم می‌گیرند که فرزند خود را به مدرسه نفرستند.»
بر اساس توضیح سایت «آموزش ساده بورس»، هزینه فرصت به معنای از دست دادن مزیت یا فرصتی است که در صورت انتخاب سایر گزینه‌های پیش‌روی فرد، امکان به دست آوردن آنها وجود داشت. به عبارت دیگر، زمانی که شما از بین دو فرصت، یکی را انتخاب می‌کنید، مزایای فرصت دوم را از دست خواهید داد. به همین دلیل به آن «هزینه فرصت از دست رفته» نیز گفته می‌شود.