با تأسف بایستی اعتراف نمود که برای آگاهی وشناخت از نقاط قوت وضعف جنبش س یاسی ترکمن ها درگذشته، چه در عرصه اندیشه و چه در زمینه ا شکال مبارزاتی و تجارب عملی هیچ سند مدون و قابل اتکاییدر دست نیست. ؛

يکی از نقاط اوج مغلوب‌سازی منطقه حمله ژنرال اسکوبلوف به دژ گؤگ تپه بود. چندين هزار ترکمن به نقل از روايان مختلف در آنجا کشته شدند. او می‌نويسد: «ما دو هزار ترکمن را در گؤگ تپه کشتیم. آنها که زنده ماندند این درس را هرگز از یاد نخواهند برد. ما با شمشيرهای‌مان هر چه که سر راهمان بودن قطعه‌قطعه کردیم». ؛

من هم مضطربم، مضطرب بچه‌ها، که من مرگ را پذیرفته‌ام. می‌دانم که در لحظه‌ای مثلاً دستی بر شانه‌ام فرود می‌آید، فکرش را خواهم کرد، اما حالا فقط منتظرم. اما مرگ کسان یا دوستان را نمی‌شود درونی کرد، یا به عهدۀ لحظۀ وقوع گذاشت.؛

در اواخر سال 1356 هسته ای در تهران به ابتکار قربان شفیقی (آرقا) تشکیل شد. این هسته اکثریت تورکمن های فعال سیاسی را در زیر چتر گروه کوهنوردی و ایجاد محافل کتابخوانی از جمله کتب تورکمنی متشکل ساخت.؛

مبارزه مسلحانه از همان “سیاهکل” غلط بود و در ادامه‌اش تماماً مضر. خطا بودنش هم نه بخاطر به کارگیری سلاح که روشی است فرع بر اصل سیاست، بلکه از این جهت که هدف استراتژیک و استراتژی سیاسی را اشتباه برگزید.؛

حال اگر چریک فدائی با دریغ بسیار از عهده این بر نیامد که از دستاورد بزرگ خود طی دوره مبارزه مسلحانه‌ در پسا انقلاب بهره لازم برنامه‌ای و سیاسی ببرد و حتی در جهاتی ناشی از ناشایستگی و سترونی فکری، سابقه درخشان برساخته‌اش را قسماً سوزانید،؛

دوستی این روزها گفت “می‌خواستم نقدی بر این کارها بنویسم اما منصرف شدم و گفتم بگذار به عزاداری عاشورایی‌شان ‏بپردازند.” شاید من هم به این نوشته نمی‌پرداختم اگر فداییان که امروز در مجموعه‌ای از حزب چپ، اتحاد جمهوری‌خواهان ‏و گروه‌های پراکنده چریک‌های فدایی و غیره گرد آمده‌اند؛

در سال 1926 آ. ن. استروفسکی با اجرای نمایش «پول‌های بادآورده» زندگی خلاقانه خود را با تئاتر دولتی درام روسیه (که اکنون آ.س. پوشکین نام دارد) آغاز کرد. این تئاتر تبدیل به ناشر و راهنمای سنت تئاتر روسی و فرهنگ غنی مردم روسیه و مبلغ نمایشنامه‌های کلاسیک و مدرن نمایشنامه‌نویسان روسی شد.؛

فرهنگ موسیقی مردم ترکمن که تاریخی چندین سده‌ای دارد از نظر فرم و ژانرهای خود غنی و متنوع است. رشد و تکامل فرهنگ موسیقیایی مردم ترکمن در گذشته ارتباط ناگسستنی با هنر شگفت انگیز «باغشی»ها(ترانه سرایان مردمی) داشت، که سده‌ها بازگوکننده دیدگاه‌ها و داستان‌های سخت و طاقت فرسای گذشته مردم بودند.؛

در سده نوزده نزدیکی بیشتر زبان نوشتاری ادبی به زبان ملی روی میدهد. اصول و مبانی این فرایند را «مختومقلی» پی ریزی کرده و توسط معاصران او – عندلیب، شاه بنده، معروفی و شیدایی- غنا یافتند.؛